Ezta­bai­da­ren tes­tuin­gu­rua eta tes­tuin­gu­rua­ren ezta­bi­da IV. Aben­dua­ren 20aren oste­ko one­tik ateratze-aldia

Irai­na argu­dio gisa

Lehen aldiz, eta azke­na izan­go dela espe­roan, arti­ku­lua­ren hasie­ran kri­ti­ka zuze­na eta erra­di­ka­la egi­ten dio­gu Gara egun­ka­riak azken urteo­tan joka­tu­ta­ko pape­ra­ri, bere­zi­ki, mili­tan­tzia aber­tza­le zaba­la­ren sek­to­re asko­ren ego­ne­zi­na age­ri­koa den hone­tan, arrra­zoiak hona­ko hauek: orain­dik Sor­tun dirauen zuzen­da­ritza­ren jokae­ra buro­kra­ti­koa eta, batez ere, aben­dua­ren 20aren oste­ko emaitzak. 

Bali­te­ke Abian! ezta­bai­dak, neu­rri batean, sor­tu­ta­ko itxa­ro­pe­nak gal­tze­ko arris­kuan ego­tea, his­to­ri­ko­ki inde­pen­den­tis­mo sozia­lis­ta­re­ki­ko leial­ta­sun apur­te­zi­na duen sek­to­re batzue­tan behin­tzat, Gara egun­ka­ria­ren nora­bi­dea ikus­tean.

Orai­goan beza­la, behin baino gehia­go­tan kri­ti­ka­tu egin dugu egun­ka­ria­ren ildo edi­to­ria­la, errea­li­ta­tea­ren ikus­pe­gi aurre­in­dus­tria­la islatzen due­la­ko, hau da, errea­li­ta­tea, berez, kon­trae­san­ko­rra dela ikus­te­ko gau­za ez den ideo­lo­gia, gero­xea­go iku­si­ko dugun beza­la. Horre­ta­ra, esan beha­rrean gau­de Iña­ki Ega­ña­ren 2015eko aben­dua­ren 26ko -Entre Mal­tza­ga y Ermua- arti­ku­luan, modu auto­ri­ta­rio eta harro­putzean, era­kutsi­ta­ko ego­la­tria kon­tro­lae­zi­nak azal­pen bat behar due­la, Abian! ezta­bai­da­ren ustez­ko gar­bi­ta­sun eta inpar­tzial­ta­su­na­ren gai­ne­ko zori­gaiz­to­ko era­gi­nen­ga­tik. Irai­nak dire­la eta, ez dugu inolaz ere gure burua aipa­tutzat jotzen, eta «ildo ofi­zia­la» dei­tu­ri­koa­ren ordez­ka­rie­ta­ko baten one­tik ate­ratze- eta des­kon­trol-mai­la egiaz­tatzen dute, eufo­riaz eta mes­pretxuz­ko triun­fa­lis­moz bete­rik ego­te­tik era­ba­te­ko porro­tean itotze­ra pasa­tu bai­ti­ra. Ez du mere­zi hala moduz­ko eta bal­da­rra den arti­ku­lua­ren iruz­ki­nak egi­te­rik, are gutxia­go modu posi­ti­boan. Garran­tziz­ko jau­zi kua­li­ta­ti­boa ema­ten du kri­ti­ka kutsua duen guz­tia bizi­ki zikin­tze­ko estra­te­gia­ri dagokionez. 

Abian! ezta­bai­da­ren gai­ne­ko era­gi­nak gogo­ga­be­tu ditza­ke zen­bait sek­to­re, kolek­ti­boak, ire­kiak eta neu­tra­lak izan behar­ko lira­te­keen heda­bi­deak mono­po­li­za­tu­ta dau­de­la iku­si­rik, bal­din­tza-ber­din­ta­su­nean ezta­bai­datze­rik ez dagoe­la­koan bai­tau­de, horrez gain, argu­dia­tu beha­rrean, txis­tua bota egi­ten dute. Hala­ko nagu­si­ke­riaz­ko harro­puz­ke­ria tamal­ga­rria Gara­ren ildoan gutxie­nee­na dela esan­go dute, bai­na ez da egia. Dena dela, orain ez dugu espa­zio eta asti­rik gal­du nahi kon­tu horre­kin. Zer­bait gehia­go, ordea, aipa­tu nahi dugu Gara­ren ildo edi­to­rial eta «arti­ku­lu­gi­le ofi­zial» asko­ren ingu­ruan: aben­dua­ren 20aren pre­sio­pean ego­nik, aurre­ko bide ber­be­ra defen­datzen dute­la, hitz des­ber­di­nak bada­ra­bil­tza­te ere. 

Adi­bi­dez, due­la den­bo­ra bate­tik, «ildo ofi­zia­la» goretsi ohi duen Iker Casa­no­vak, aben­dua­ren 20aren ostean, berea­ri eus­ten dio 2015eko aben­dua­ren 27ko ¿Dón­de pon­go lo halla­do? arti­ku­luan, zei­ne­tan era inte­li­gen­te eta xumean Iña­ki Ega­ña­ren gaitzes­pen gogo­rren nola­bai­te­ko aipa­me­na egi­ten duen. Herri lan­gi­lea­ren, ez baka­rrik «sozia­la­ren», ingu­ruan dara­man edu­ki­rik gabe­ko joe­ra abs­trak­tua­ren barruan, tema­tu­rik dago, «kon­fron­ta­zio demo­kra­ti­ko, baketsu, popu­lar eta masi­boa­ren» bitar­tez, gizar­te osoa bil­tze­ko, «askoz ere sozia­la­goa den dis­kur­tsoa» era­bil­tzen badu ere. Zorion­tsu bere bur­bui­lean, Gara­ren egun bere­ko edi­to­ria­lak –Una obli­ga­to­ria recon­ver­sión que se suma a los ejes polí­ti­cos clá­si­cos- inda­rra ema­ten dio hala­ko estra­te­gia­ri, bai eta, egi­ten du atze­ra XVII. men­dea­ren biga­rren erdi­ko eta XVIII. amaie­ra­ko «gizar­te zibil»-eko ustez­ko «kon­tra­to sozia­la» deritzon tesi bur­ge­sa­ra ere

His­to­ri­ko­ki, estra­te­gia demo­cra­ti­zis­ta hori kapi­ta­lis­moa­ren fase indus­tria­la baino lehe­na­go­koa da, nahiz eta zen­bait partxe­ren bitar­tez moder­ni­za­tu nahian ibi­li: Grams­ci fal­tsu­tua edo Laclau eta Negri aipa­tu ez bai­na bai, ordea, era­bi­liak, gai­ne­ra zer esan «gizar­te liki­doa­ren» tesien ingu­ruan? edo errea­li­ta­te «jaria­ko­rra» ira­gan «soli­doa­re­kin» alde­ra­tu­rik? A. Ordó­ñez-ek, 2015eko aben­dua­ren 28ko –Del pasa­do sóli­do a un futu­ro líqui­do- Gara–ren arti­ku­luan, idatzi duen moduan eta abar. Gre­koen dia­lek­ti­kan, jus­tu harre­ma­nen eta loka­rrien jenial­ta­su­ne­ra iris­te­ko gai izan zena, liki­doa eta soli­doa errea­li­ta­tea­re­ki­ko bar­ne aur­ka­riak ziren: ibaia bada­bil ere, ibai ber­be­ra da. Giza eza­gutza­ren aurre­ra­pen horie­ta­tik atze­ra­go egi­ten al dugu? Bali­te­ke, bal­din eta eza­gutza­ren aurre­ra­pe­na meto­do dia­lek­ti­koa­ren aurre­ra­pe­na­ren bidez neur­tzen dela uler­tzen badu­gu. Fun­tsez­ko tema­ti­ka horre­tan sakon­du gabe, Gara­ren bes­te ildo idieo­lo­gi­koe­ta­ko batek, Mun­dua ata­la, ezja­kin­ta­su­na edo dia­lek­ti­ka­ren arbuioa du ezau­ga­rritzat ere, kasu hone­tan inpe­ria­lis­moa­ren kon­trae­sa­nen dia­lek­ti­ka, Iña­ki Urres­ta­ra­zuk Gara­ren ¿Pren­sa de izquier­das o la voz del Pen­tá­gono? arti­ku­luan era­kus­tuen duen bezala.

…ira­ga­rri­ta­ko porro­ta­ren ostean.…

Horiek eta bes­te tesi batzuk garai­tuak jaiotzen dira, errea­li­ta­tea, kla­se-borro­ka, bur­ge­sia eta haren esta­tua eta inpe­ria­lis­moa ain­tzat har­tzen ez dituz­te­la­ko bes­te­rik ez. Gara­ren ildo edi­to­ria­la uztar­tu­ta dago bur­ge­sia aurre­in­dus­tria­la­ren demo­cra­ti­zis­moa­re­kin, esplo­ta­zio indus­tria­lak piz­tu­ta­ko lan­gi­le- eta herri-mugi­men­dua­ri orain­dik aurre egin behar izan ez zio­nean. «Gizar­te zibil» kon­tzep­tua­ren oina­rri ideo­lo­gi­koa kon­tra­tu eko­no­mi­koan datza, XVII. men­dea­ren biga­rren erdian hasi­ta­ko kon­tra­tua, hain jus­tu; «kon­tra­tu sozial» kon­tzep­tua­re­na, ordea, bur­ge­sen obli­ga­zio poli­ti­koe­tan datza, ale­gia, haien artean eta esta­tua­re­kin sor­tu­ta­ko obli­ga­zioak, bake sozia­la ber­ma­tu eta mer­ka­ta­ritza bide one­tik joan zedin, era berean, garai har­ta­koa da «herritarra»-ren bur­ges adie­ra, kla­se eta iden­ti­ta­te sozia­lik gabe­ko sub­jek­tu gisa, ez dago esplo­tatzai­le­rik, «abe­ratsak» bai­zik, ez dago esplo­ta­tu­rik, «pobreak» bai­zik. Weber, Ale­ma­nia­ko inpe­ria­lis­moa­ren sozio­lo­goa­ren hitze­tan, gizar­tea «herri­ta­rren batu­ra bat» izan­go litza­te­ke, giza­ba­na­koen batu­ra esan beharrean. 

Bes­te horren­bes­te esan beha­rra dago «abe­ras­ta­sun» eta «pobretze» kon­tzep­tuei buruz, metatze kapi­ta­lis­ta­re­kin eta alde sozia­lak ekoitzi­ri­ko gain­ba­lioa­ren bur­ges esku­ratzea­re­kin zeri­ku­si­rik ez zute­nak, ezta 1776. urteaz geroz­tik, eko­no­mia kla­si­koak ika­ra­tu­rik atze­ra egin zue­nean ere, izan ere, sumatzen zen, ez oso modu argian, gain­ba­lioa­ren teo­ria­ra (beran­dua­go hala dei­tua), balioa­ren lege­ra eta aba­rre­ra egi­ten ziren hur­bil­ke­ta muga­tuen poten­tzial iraul­tzai­lea. Sarri asko­tan entzun ditu­gu Gara–ren ildo edi­to­ria­la­ren ordez­ka­riak «abe­ras­ta­su­na» eta «pobretzea» ter­mino bur­ge­sak era­bil­tzen lan­gi­le-kla­sea­ri buruz inola­ko aipa­me­nik egin gabe, ezta zehar­ka ere, hala ere, kapi­ta­la­ren esplo­ta­zio­pean lan­gi­le-kla­sea da «abe­ras­ta­su­na» ekoiz­ten duen baka­rra. Kapi­ta­la da aipatzen ez den bes­te ter­mino bat: errea­li­ta­tea kan­poan da, herri­tar­ta­su­naz, giza esku­bi­dez, iraul­tza kul­tu­ral eta poli­ti­kaz –sail honen V. zatian «iraul­tza» horie­taz ari­tu­ko gara‑, nazio eta inde­pen­den­tis­moz eta aba­rrez asko hitz egin arren. 

Horrez gain, kon­tra­tu sozial eta zibi­la, herri­tar­ta­su­na, abe­ras­ta­sun-pobretzea eta bes­te kon­tzep­tu batzuk XVII eta XVIII. men­dee­ta­ko zien­tzia­ren meka­ni­zis­mo mate­ria­lis­ta linea­lean koka­tu­ta zeu­den, fal­tsuz­ko kon­tzien­tzia-ikus­pe­gi ideo­lo­gi­koa trin­kotzen zue­na, errea­li­ta­tea alde­ran­tziz inter­pre­tatzen duen alde­ran­tziz­ko kon­tzien­tzia, hau da, kau­sa-efek­tua eta efek­tu-kau­sa, biak ala biak zire­la­koan. Gizar­tea, akas­tun maki­na bat beza­la ikus­ten zen, prak­ti­ka meka­ni­koen bidez kon­pon­du dai­te­kee­na, prak­ti­ka hori­zon­ta­lak eta ber­ti­ka­lak edo zeha­rre­koak dire­la, hor­taz, behar beza­la joka­tuz gero, etor­ki­zu­ne­ko efek­tuak zehaz­ta­sun han­diz ira­ga­rri zitez­keen. Era adie­raz­ga­rrian, horre­la­ko kon­tzep­zio meka­ni­zis­ta ikus dai­te­ke ere Gara–ren ildo edi­to­ria­lean, horre­ta­ra, nahiz eta inozen­ta­da diru­dien, lineal­ta­sun meka­ni­zis­ta ausar­tu da inde­pen­den­tzia­ra­ko data posi­ble bat jar­tze­ra: 2025. urtea­ren igu­ruan, bai­na meto­do hori ideo­lo­gia bur­ge­sa­ren bes­te osa­ga­rri bate­kin kon­trae­sa­nean dago: «jokoa­ren teo­ria» dei­tua­re­kin: poli­ti­ka­gin­tza, ondo infor­ma­tuak, meto­di­koak eta kon­tzien­teak diren arte­ko «joko» bate­ra murriz­ten due­na. D. Ben­saïd-ek, bes­teak bes­te, «teo­ria» birrin­du egin zuen esal­di lako­ni­ko hone­kin: «borro­katzea ez da jolasa»

…une loriatsua­ren ostean…

Aipa­tu ideo­lo­gia­ren une loriatsua XVIII. men­dea­ren azken here­nean ger­ta­tu zen, hain jus­tu ere, Inga­la­te­rran iraul­tza indus­tria­la hasi zenean, pro­duk­zio-inda­rre­tan, kla­se-borro­kan eta egi­tu­ra kapi­ta­lis­ta osoan alda­ke­ta sako­na era­gin zue­na. Ez da kasua­li­ta­tea, kon­tra­tu sozia­la­ren, gizar­te zibi­la­ren, herri­tar­ta­su­na­ren, abe­ras­ta­su­na­ren, demo­kra­zia abs­trak­tua­ren, esku­bi­de bur­ge­sen eta bes­te­la­koen ideo­lo­gia gain­behe­ral­dian sar­tzea XVIII. men­dea­ren amaie­ra eta XIX. hasie­ra­ren bitar­tean, kapi­ta­lis­mo indus­tria­la­ren berri­ta­sun basa­tiak dire­la eta, kla­se-borro­ka, kla­se sozia­lak eta abar gara­tuz doa­zen garaian. Gero­xea­go, kri­sial­dia­ren lehen zan­tzuak ager­tu ziren mate­ria­lis­mo meka­ni­zis­tan. Ordu­da­nik bizi­rik dirau, indus­tria aka­de­mi­ko eta erre­for­mis­moa­ren aha­le­gin ado­retsua­ri esker. 

Garai har­ta­ko poli­ti­ka­gin­tza ez zegoen gain­ba­lio erla­ti­boa­ri axi­ki­ta­ko esplo­ta­zioa­ren pean ‑maki­nen bidez­ko esplo­ta­zio intentsiboa‑, gain­ba­lio abso­lu­tua­ren pean bai­zik, ‑lanal­di luze eta neka­ga­rrien bidez­ko mozkinak‑, horre­xe­ga­tik, demo­kra­zia abs­trak­tua­ren ideo­lo­gia­ri eus­ten zio­ten orain­dik ere, «injus­ti­zia sozia­lak» pix­ka­na­ka kon­pon­du­ko zire­la­koan aza­le­ko erre­for­men bitar­tez, indus­tri enpre­sa han­dien eta haien kapi­tal ban­ka­rioen jabetza-esku­bi­de bur­ge­sa kolo­kan ez jar­tze­ko, bai eta, esta­tu-indar­ke­ria­ren mono­po­li­oa­re­na ere.

Gara­ren ildo edi­to­ria­la uztar­tu­ta dago bur­ge­sia komer­tzia­la­re­kin, izan ere, bien ala bien ustez, «demokrazia»ren bar­ne bali­bi­deez balia­tu­rik, bai indar poli­ti­ko guz­tiek, bai «herri­ta­rrek» gober­natze­ko auke­ra dute, betie­re bal­din eta kon­tra­tu sozia­la erdies­te­ko bal­din­tzen ber­din­ta­su­na bada­go gizar­te zibi­lean. Kon­tua da «con­ven­cer es ven­cer» (kon­ben­tzitzea garaitzea da) kon­tsig­na poli­se­me­koa gau­zatzea, ibil­bi­de his­to­ri­ko luzea duen eta aurre­bur­ge­sa den esa­ku­nea, bai­na orain ez dugu haren azal­pe­nik egin­go. Ilus­tra­zioak, aurre­ra­bi­dea eza­gutza­ren bitar­tez baka­rrik ziur­ta­tu zite­kee­la kon­ben­tzi­tu nahi zituen eli­teak eta herria, ala­bai­na, bote­re­za­le zen, Eus­kal Herrian kasu, non ilus­tra­tuek 1776ko matxi­na­da erre­pri­mitzen lagun­du zuten. Ilus­tra­zioa­ren eta gero­ko Ent
ziklo­pe­dis­moa­ren zen­bait idea­lek bizi­rik dirau­te sozia­lis­mo uto­pi­koan, anar­kis­mo bake­za­lean eta sozial­de­mo­kra­zia­ren eskui­nal­dean, hala ere, komu­nis­mo uto­pi­koak bes­te era batez inter­pre­tatzen zuen «kon­ben­tzitzea garaitzea da» lema. 

Ilus­tra­zio eta sozia­lis­mo uto­pi­ko­tik gaur egu­ne­ra arte­ko ildoa­ren ara­be­ra, ezke­rrak garaitzen du, bal­din eta, modu baketsu eta lega­lean, gehien­goa kon­ben­tzitzen badu, sis­te­ma par­la­men­ta­rioak esta­tu-kol­pe saioak saihes­te­ko nahi­koa inda­rra omen due­la­ko. Iraul­tza demo­kra­ti­ko-bur­ge­sen muga gain­di­tu eta bes­te demo­kra­zia-mota bat bilatze­ko masa eta herri esplo­tauen ado­reak gezuz­rrez­ko teo­ria zela era­kutsi zuen: sun­tsi­tuak izan baitziren. 

Men­de­bal­de­ko XIX. men­dea sarras­ki ber­din­tsuz bete­rik dago, bai­na sal­bues­pen bat dago: bur­ge­sia onar­tzen has­ten da soi­lik «jus­ti­zia sozia­la» eta «esku­bi­deak» alda­rri­katzen dituz­ten errei­bin­di­ka­zioak, bai­na, tris­kan­tza basa­tien bidez, izua zabal­tzen jarraitzen du jabetza kapi­ta­lis­ta­ren kon­tra­ko eta jabetza sozia­lis­ta­ren alde­ko borro­ka oro­tan. Indus­tria­ko lan­gi­le-kla­seak, anta­go­nis­moa jabetza-mota guz­tien sus­trai­ra era­ma­tea da kapi­ta­la­ren tole­ran­tzia mes­fi­da­tia­ren arra­zoia, eta bur­ge­sia­ren zati baten uste­tan, hobe da, eskae­ra sozia­len aurrean, zer­bai­te­tan amo­re ema­tea dena gal­tzea baino. Mal­tzur­ke­ria horrek lai­no­tu egi­ten du ezke­rra­ren sek­to­re bat, par­la­men­ta­ris­moa, sozia­lis­mo oroz gabe­tu­ri­ko «sozialismo»ra bide bakar­tzat jotzen duena. 

XX. men­dean fun­tsez­ko hiru argu­dio gehitzen dira idea­lis­mo horren kon­tra: lehe­na, 1904, 1905, 1910, 1913 edo 1917an hasi­ta­ko bola­da iraul­tzai­lea, borro­ka antin­pe­ria­lis­te­tan hedatzen dena, biga­rre­na, mili­ta­ris­moa eta faxis­moa eta hiru­ga­rre­na, finan­tza­ri­za­zioa. Hiru­rek demo­kra­zia bur­ge­sa­ren eta «kon­ben­tzitzea garaitzea da» lema­ren inter­pre­ta­zio bake­za­lea­ren muga gain­die­zi­nak adie­raz­ten dituz­te. Des­en­gai­na­tu­rik eta hil­zo­rian zegoen Gandhi­ren bizi-porro­ta da bes­te adi­bi­de bat. Eti­ko­ki eta poli­ti­ko­ki askoz ere garran­tziz­koa­goa da T. Eagle­ton-ek esan­da­koa: «Ter­mi­noa­ren esa­nahia zorroz-zorroz­ki har­tu­rik, bake­za­le­ta­su­na guz­tiz immo­ra­la da». XXI. men­de hone­tan ezin argiagoa. 

…eta atze­ra­ka­da kualitatiboa.…

Hala eta guz­tiz ere, Gara­ren ildo edi­to­ri­ra­lak jato­rriz­ko bur­ge­sa­re­ki­ko fun­tsez­ko des­ber­din­ta­sun bat du: bur­ge­sia iraul­tzai­leak teo­ri­za­tu eta prak­ti­kan jarri zuen esku­bi­de bat, hots, tira­ni­zi­dio eta opre­sia­ren kon­tra­ko indar­ke­ria jus­tua, fun­tsez­ko giza esku­bi­de-mai­la­ra igo zuen 1948ko Alda­rri­ka­pen Uni­ber­tsa­laean «Hitzau­rrean» ber­tan. Ala­bai­na, Eli­za kon­to­li­koak egin beza­la, ozto­po, bal­din­tzatzai­le eta era­goz­pen «legal» uga­ri jarri izan diz­kio, hor­taz, fun­tsez­ko eta zehatza den esku­bi­de hori, prak­ti­kan, uka­tu egi­ten zaie kla­se eta herri zapal­duei, ema­ku­mez­koei eta aba­rrei, horre­ta­ra, kapi­ta­lak haren mono­po­li­oa har­tu du, egi­ten dituz­ten nahi­ke­riei uko egi­ten die­ten herrie­ta­tik «babes­te» aldera. 

Ez dago demo­kra­zia bur­ge­sa uler­tze­rik kapi­ta­lak ez badu mugi­men­du iraul­tzai­le eta «zapaltzailea»ren kon­tra­ko «matxinatze»-eskubiderik, batez ere, inde­pen­den­tis­ta bal­din bada. Eus­kal-espai­niar bur­ge­siak herri-«tirania»ren kon­tra­ko matxi­natze-esku­bi­dea era­bi­li ohi du kome­ni izan zaion guz­tie­tan, bai eta, 1776an baino lehe­na­go ere. Are gehia­go, aur­pe­gi asko­ta­ko eta nonahi dagoen kontrol‑, zain­tza- eta erre­pre­sio-apa­ra­toaz balia­tu da egu­ne­ro indar­ke­ria-esku­bi­dea prak­ti­kan jar­tze­ko, jen­de asko indar­ke­ria ikus­te­zin eta hau­te­ma­ne­zi­naz jabetzen ez bada ere, azke­nean kon­tu­ra­tu egi­ten da. Hortxe dago «kon­ben­tzitzea garaitzea da» lema­ren iru­zur han­dia: beti legal­ta­sun barruan «kon­ben­tzitze­ko» obse­sio horrek atze­ra egi­tea eka­rri du, ira­ga­ne­ko bur­ge­sia iraul­tzai­le­tik hara­ta­go, eta ez du defen­ditzen beti zer­tan eza­rri behar ez den fun­tsez­ko esku­bi­de bat. 

Jaki­na denez, ez gara zurru­mu­ruak jaki­na­raz­ten dituz­ten horie­ta­koak, horre­ga­tik, zehar­ka ez aritzea­rren, ez dugu aipa­tu­ko zein era­gi­na duen Gara­ren ildo edi­to­ria­lak Sor­tu­ren orain­go zuzen­da­ritza osoa­ren edo zati baten gai­nean. Era­gi­na­ren bat due­la­koan gau­de arra­zoi­bi­dez. Gure iritzi­ra­ko, Garak nahiz Sor­tu­ren boze­ra­mai­le eta kideek kri­ti­ken kon­tra jario­ta­ko zakar­ke­ria lotsa­ga­bea edo disi­mu­la­tua Abian! ezta­bai­da­ren kon­tra bihur­tzen da, bai­na horre­la­ko erre­bo­te-efek­tua kas­ka­rra ez da izan gau­za­rik txa­rre­na. Gara­ren ideo­lo­gia edi­to­ria­lak kapi­ta­lis­moa­ren fase komer­tzia­le­ra egin du atze­ra, eta kapi­ta­lis­mo indus­trial garaian, XIX. men­dea­ren amaie­raz geroz­tik, Eus­kal Herriak bere­bi­zi­ko meta­mor­fo­sia jasan zue­la uler­tzea era­goz­ten dio. 

Bur­ge­sia­ri eus­te­ko bi esta­tu oku­patzai­leen arma­dek izan duten paper garran­tzitsua da kapi­ta­lis­mo «berri» honen ezau­ga­rri bat –Ipa­rral­dean fran­tses arna­da men­de bat lehe­na­go-. Korron­te his­to­ri­ko jakin baten ara­be­ra, fun­tsean, «ohi­koa» baino kapi­ta­lis­mo mili­ta­ri­za­tua­goa­ren pean bizi gara modu txa­rrean. Hegoal­de­ko indus­tria­li­za­zioa 1876ko porrot mili­tarrra­ren bitar­tez inpo­sa­tu zela­ko era­bat, eta oku­pa­zio poli­ti­ko-mili­ta­rra ezin­bes­te­koa izan zen goi-bur­ge­sia­ren garai­pe­nean. Une era­ba­ki­ga­rrie­tan eten­ga­be­ko pre­sen­tzia eta une «demo­kra­ti­koe­tan» zehar­ka­koa izan ez balu­te, segu­ru asko oso his­to­ria des­ber­di­na izan­go zate­keen. Bur­ge­sia komer­tzia­la­ren ideo­lo­gia ez zen errea­li­ta­te berri hori uler­tze­ko gai, une loriatsua­tik men­de­be­te ingu­ru­ra ager­tu­ta­ko errea­li­ta­tea zena, hori dela eta, eus­kal patro­na­la, bur­ge­sia­ren bur­mui­na, esta­tu­ko gogo­rre­na da, LABe­ko idaz­ka­riak modu ego­kian sala­tu duen bezala. 

Eus­kal-espai­niar bur­ge­sia moder­noa­ren patro­na­la kla­se-borro­ka indus­trial garaian era­tu zen, esta­tua­ren indar­ke­ria­ren bal­din­tza­rik gabe­ko lagun­tzaz balia­tu­ta. Beraz, ez zuen ahiz­pa zaha­rre­na­ren ideo­lo­gia demo­kra­ti­zis­ta­ren beha­rrik, hau da, ordu­ra­ko kla­se-bote­re­tik alden­du­ta­ko bur­ge­sia komer­tzia­la­re­na, bai, ordea, espa
iniar armen anker­ke­ria erre­pre­si­boa­re­na. Gero­ra, fase inpe­ria­lis­tak era­gin­da­ko ger­ta­ka­riek gala­ra­zi zituz­ten bur­ge­sia indus­tria­la demo­kra­ti­zatze­ko auke­ra­rik txi­kie­nak ere, bate­tik, kla­se-borro­ka larria­go­tu egin zen Eus­kal Herrian, eta bes­te­tik, 914 eta 1918 bitar­te­ko gerrak sor­tu­ta­ko egoe­ra Europan. 

Eus­kal Herri­ko kla­se bur­ge­sa­ren sek­to­re oso txi­ki batek, zehaz­ki, EAE­ko bur­ge­sia ertain eta, gehien­bat, txi­kia­ren zati bat, iru­di demo­kra­ti­zis­ta-itxu­ra egin behar izan du hala­beha­rrez eta behar tak­ti­koak bul­tza­tu­rik, lan­gi­le-herria­ren, lan­gi­le-kla­sea­ren, herri mugi­men­duen eta inde­pen­den­tis­mo sozia­lis­ta­ren egu­ne­ro­ko pre­sio han­dia dela kau­sa, beti ere fran­tses-espai­nia­rren erre­pre­sio-egoe­ra luze­pean. Egu­ne­ro­ko lan­gi­le- eta herri-pre­sio­rik gabe, hau da, Eus­kal Herri­ko nazio- eta kla­se-borro­ka­rik gabe bur­ge­sia­ren sek­to­re zehatz horrek berez­ko ideo­lo­gia erreak­zio­na­rioa pla­za­ra­tu­ko zukeen erabat. 

Nala­nahi ere, lan­gi­le-herria­ren borro­ka ahul­tzen dela, kon­tzien­tzia duda-mudan dabi­le­la eta atze­ra egi­ten due­la sumatzen duen hei­nean, haren uso-itxu­ra des­ager­tuz joan­go da, bai eta, ezker inde­pen­den­tis­ta­ren alda­rri­ka­pe­nak motel­tzen dire­la, haren egoe­ra «nor­ma­litzen» dela eta indar guz­tiak ins­ti­tu­zio­na­lis­moa­ri eskain­tzen diz­kio­la sumatzen duen hei­nean ere. Inor engai­na ez dadin. Solik bel­du­rrak gel­dia­raz­ten ditu piz­tiak. Bes­tal­de, bur­ge­siak ere ez du alter­na­ti­ba «demo­kra­ti­ko» pro­pio­rik, inpe­ria­lis­moak, Euro­par Bata­su­nak eta mun­du­ko kri­sial­diak onar­tzen diz­kio­te­nak –geroz eta gutxia­go- alde bate­ra utzi­ta. Orain­tsu NBEk ohar­tu du 2015eko haz­ku­dea aurrei­ku­si­ta­koa baino txi­kia­goa izan­go dela. Luza­tu gabe eta beti ins­ti­tu­zio inpe­ria­lis­ten txos­te­nak era­bi­liz, «objek­ti­boak» iza­tea­rren, Nazioar­te­ko Diru Fun­tsak mun­du­ko eko­no­mia­ren etor­ki­zu­na­ri buruz­ko azter­ke­ta sako­na egin zuen bi doku­men­tu luze­tan, eta gel­dial­di oro­ko­rra­ren aurrean, ezkor­ta­sun indar­ga­bea era­kus­ten zuen. Inor baino gutxia­go ez iza­tea­rren, bote­re inpe­ria­lis­ta ber­be­rak Chris­ti­ne Lagar­de-ren aho­tan ohar­tu­ta­koa­ren ara­be­ra, 2016. urtean, mun­du­ko eko­no­mia­ren egoe­ra «etsi­ga­rria» izan­go da. 

Zer ger­ta­tu­ko zate­keen bal­din eta…? 

Gara­ren ildo edi­to­ria­la­ren XVIII. demo­kra­ti­zis­moak ezin die eran­tzun gaur egun­go eta etor­ki­zu­ne­ko inpe­ria­lis­moa­ren ara­zo poto­loei, haren eske­ma men­ta­le­tik kan­po geratzen dire­la­ko. «Abe­ras­ta­su­na», «pobretzea» beza­la­ko kon­tzep­tuak eta, data bat ipin­tzea­rren, A. Smith-en Nazioen abe­ras­ta­su­na obra­ren aurre­koak era­bil­tzen dituz­te­nek terra incog­ni­ta dela­koa­ri egi­ten dio­te aurre, haien­tzat aipae­zi­na eta uler­te­zi­na dena. Bali­te­ke ordu­ko «eko­no­mia berria», «glo­ba­li­za­zioa» eta bes­te­la­ko moden zehaz­ga­be­ta­sun lai­notsuan ego­tea, hots, zahar­ki­tu­rik dau­den mer­kan­tzia ideo­lo­gi­koak, 2007 edo gehia­go­ra arte apa­la­te­gie­tan, egun­ka­rie­tan eta uni­ber­tsi­ta­tee­tan iraun arren, ez zuen ezar­ta­ra­ko balio, 70eko hamar­ka­da­ren erdi­tik aurre­ra, ger­ta­tu­koa­ri erre­pa­ra­tuz gero, «inpe­ria­lis­moa­ren “nor­mal­ta­su­na”» inda­rrez inpo­satzen zelako. 

Ez gara zurru­mu­ruak jaki­na­raz­ten dituz­ten horie­ta­koak, eta ez dugu haus­nar­tu­ko Gara­ren ildo edi­to­ria­lak Sor­tu­ren orain­go zuzen­da­ritza osoa­ren edo zati baten gai­nean duen era­gi­naz, hemen haren inbo­lu­zio ideo­lo­gi­ko ana­kro­ni­koa azter­tu dugu aza­le­tik. Era­gi­na egon bada­goe­la sus­matzen dugu. Kon­tua da beha­rrez­ko dela ira­ga­ne­ra egin­da­ko atze­ra­ka­da kua­li­ta­ti­bo hori Abian! ezta­bai­datzea, ezker aber­tza­lea­ren bar­ne korron­te poli­ti­ko bat den hei­nean. Ezku­tu­pean edu­kitzea oker larria da, modu espo­nen­tzia­lean han­dia­gotzen dena bal­din eta, alde bate­tik, irai­nen aurrean, argu­dio-gai­ta­su­nik eza estal­tze­ko pasi­bo­ta­su­na ezar­tzen bada eta, bes­te alde­tik, hurren­go gal­de­ra ez egi­tea­ga­tik kol­dar gisa jokatzen badu­gu: Orain­go egoe­ra berean izan­go gina­te­ke bal­din eta Sor­tu­ren mili­tan­te­ek eta ezker aber­tza­le osoak sorre­ra-ezta­bai­da­ren azken emaitza eta ezku­tu­pean gor­de­ta­ko Oina­rri Ideo­lo­gi­koak jakin izan bali­tuz­te eta lau urtez egin­da­koa kon­tras­ta­tu ahal izan balute?

Petri Reka­ba­rren

Eus­kal Herria, 2016ko urta­rri­lak 3