[Gal/​Cast] Lean­dro Kon­der, mar­xis­mo sem dog­mas para gale­gos e gale­gas- Mau­ri­cio Castro

Há quem quei­ra fur­tar ao gale­go o vas­to cam­po mun­dial que ocu­pa atra­vés de mais de 200 milhons de pes­soas que pen­sam, sen­tem, agem, lui­tam, vivem e morrem na nos­sa lín­gua comum.

Há tam­bém, feliz­men­te, cada vez mais pes­soas e cole­ti­vos con­ven­ci­dos da pre­men­te neces­si­da­de de umha radi­cal afir­maçom prá­ti­ca que nos situe no mun­do como um povo adul­to, pro­ta­go­nis­ta do seu pró­prio des­tino, sem tute­las nem dependências.

Nes­se cam­po, som mui­tos os argu­men­tos a favor reconhe­cer­mos o cará­ter inter­na­cio­nal, inclu­si­ve mun­dial, da nos­sa lín­gua. Pode­rám ser postos cri­té­rios de con­ve­niên­cia eco­nó­mi­ca, cul­tu­ral, ins­ti­tu­cio­nal, educativa…

Eu vou acres­cen­tar um argu­men­to sim­ples, mas acho que profundo.

A orien­taçom iso­la­cio­nis­ta atual, nom só difi­cul­ta a via­bi­li­da­de da comu­ni­da­de lin­güís­ti­ca gale­ga, em gra­ve ris­co de des­apa­riçom, como difi­cul­ta o aces­so a um vas­to patri­mó­nio vei­cu­la­do na nos­sa lín­gua por outros povos que a con­ver­tê­rom em sinal de iden­ti­da­de e trans­mis­som cultural.

É o caso do Bra­sil que, na pers­pe­ti­va gale­ga atual, está lon­ge de repre­sen­tar um papel nem sequer pare­ci­do com o que as cul­tu­ras ame­ri­ca­nas de expres­som cas­telha­na tenhem numha pers­pe­ti­va espanhola.

Renun­cia­ria a cul­tu­ra espanho­la à lite­ra­tu­ra de Bene­det­ti, Neru­da ou Gar­cía Már­quez? à arte de Kah­lo ou Rive­ra? à músi­ca de Mer­ce­des Sosa ou Gar­del? ao pen­sa­men­to de Galeano, Bolí­var ou Mar­tí? aos cine­mas cubano, mexi­cano ou argentino?

A res­pos­ta é tam evi­den­te que se pode falar de um gran­de patri­mó­nio comum no ámbi­to dos paí­ses de fala espanho­la, ape­sar das gran­des dife­re­nças ideo­ló­gi­cas, polí­ti­cas, eco­nó­mi­cas e mes­mo físi­cas entre as dife­ren­tes reali­da­des ame­ri­ca­nas e euro­peia de fala castalhana.

No caso gale­go, a renún­cia efe­ti­va à nos­sa incor­po­raçom ao nom menos rico espaço inter­na­cio­nal rea­li­za­do na lín­gua comum gale­go-por­tu­gue­sa é a melhor pro­va da lamen­tá­vel situaçom que o nos­so povo atra­ves­sa, atre­la­do a Espanha e em maos de eli­tes alheias à pró­pria con­diçom gale­ga e, nes­se sen­ti­do, cla­ra­men­te alienadas.

Só assim se expli­ca a gene­ra­li­za­da igno­rán­cia exis­ten­te na Gali­za sobre esse mun­do que, expres­san­do-se em for­mas tam varia­das de gale­go, tem con­tri­buí­do e con­tri­bui de manei­ra tam impor­tan­te para a rique­za do patri­mó­nio social e cul­tu­ral humano.

A lite­ra­tu­ra de Jor­ge Ama­do, Mia Couto e Sara­ma­go; a músi­ca de Chi­co Buar­que, Jobim e José Afon­so; e a arte de Tar­si­la do Ama­ral, Pau­la Rego e Oscar Nie­me­yer; o cine­ma de João César Mon­tei­ro ou Wal­ter Salles; o pen­sa­men­to de Pau­lo Frei­re ou do recen­te­men­te fale­ci­do Lean­dro Kon­der… Só para refe­rir alguns exem­plos bem sig­ni­fi­ca­ti­vos que, em mui­tos casos, som des­conhe­ci­dos ou só ace­di­dos na Gali­za atra­vés da corres­pon­den­te mediaçom espanho­la… inclu­si­ve por par­te das supos­tas eli­tes cul­tu­rais gale­gas, teme­ro­sas do “lon­gín­quo e des­conhe­ci­do” mun­do lusófono.

Todas e todos eles som patri­mó­nio poten­cial da nos­sa inter­na­cio­nal cul­tu­ra. A sua rei­vin­di­caçom e incor­po­raçom aos pro­gra­mas edu­ca­ti­vos, grelhas mediá­ti­cas, pro­gra­maçons cine­ma­to­grá­fi­cas, deba­tes aca­dé­mi­cos e cul­tu­ra de mas­sas é tam urgen­te como a defe­sa do gale­go enquan­to veícu­lo tota­li­za­dor de todos eles.

Só para dar­mos um exem­plo, no dia seguin­te à mor­te do seu pro­ta­go­nis­ta, reco­men­do e garan­to a qual­quer men­te gale­ga inquie­ta e preo­cu­pa­da com os rumos da esquer­da e da huma­ni­da­de, que pode­rá ser umha gran­de des­co­ber­ta ace­der à obra de um gran­de pen­sa­dor bra­si­lei­ro que nos dei­xou no dia 12 des­te mes­mo mês: Lean­dro Konder.

Inte­le­tual, roman­cis­ta, filó­so­fo da pra­xe mar­xis­ta, poli­ti­ca­men­te envol­vi­do na cau­sa da liber­taçom do povo tra­balha­dor e da huma­ni­da­de das cadeias do capi­tal e dos valo­res bur­gue­ses. Pre­so, tor­tu­ra­do e exila­do da dita­du­ra, foi inter­na­cio­nal­men­te reconhe­ci­do como rele­van­te estu­dio­so e atua­li­za­dor do marxismo.

Um pen­sa­dor de pri­mei­ra cate­go­ria, com umha vas­ta obra na nos­sa lín­gua e ain­da tam des­conhe­ci­do na Galiza.

Em tem­pos de cri­se sis­té­mi­ca gene­ra­li­za­da, de liqui­daçom pos­mo­der­na do pen­sa­men­to con­tra-hege­mó­ni­co, é des­ta­cá­vel a vigên­cia dos seus estu­dos bio­grá­fi­cos e filo­só­fi­cos sobre Marx, Wal­ter Ben­ja­min ou Flo­ra Tris­tan, assim como sobre arte e dia­lé­ti­ca mate­ria­lis­ta, com obras didá­ti­cas como ‘O que é a dia­lé­ti­ca’ ou ‘Em torno de Marx’. Umha ampla obra que fica para a his­tó­ria como muniçom revo­lu­cio­ná­ria após a mor­te do autor, mar­xis­ta con­vic­to e incon­for­mis­ta até o derra­dei­ro dos seus 78 anos de vida.

Cas­te­llano

Hay quie­nes quie­ren sepa­rar al gale­go el vas­to cam­po mun­dial que ocu­pa a tra­vés de más de 200 millo­nes de per­so­nas que pien­san, sien­ten, actúan, luchan, viven y mue­ren en nues­tra len­gua común.

Hay tam­bién, feliz­men­te, cada vez más per­so­nas y colec­ti­vos cons­cien­tes de la urgen­te nece­si­dad de una radi­cal afir­ma­ción prác­ti­ca que nos sitúe en el mun­do como un pue­blo adul­to, pro­ta­go­nis­ta de su pro­pio des­tino, sin tute­las ni dependencias.

En ese cam­po, son muchos los argu­men­tos a favor del reco­no­ci­mien­to del carác­ter inter­na­cio­nal, inclu­so mun­dial, de nues­tra len­gua. Pue­den ser pre­sen­ta­dos cri­te­rios de con­ve­nien­cia eco­nó­mi­ca, cul­tu­ral, ins­ti­tu­cio­nal, educativa…

Yo voy a aña­dir un argu­men­to sim­ple, pero creo que profundo.

La orien­ta­ción ais­la­cio­nis­ta de la actual polí­ti­ca lin­güís­ti­ca-cul­tu­ral en rela­ción al mun­do lusó­fono no sólo difi­cul­ta la via­bi­li­dad de la comu­ni­dad lin­güís­ti­ca gale­ga, en gra­ve ries­go de des­apa­ri­ción, sino que tam­bién difi­cul­ta el acce­so a un vas­to patri­mo­nio vehi­cu­li­za­do en nues­tra len­gua por otros pue­blos que la con­ver­tie­ron en señal de iden­ti­dad y trans­mi­sión cultural.

Es el caso de Bra­sil que, en la pers­pec­ti­va gale­ga actual, está lejos de repre­sen­tar un papel ni siquie­ra pare­ci­do al que las cul­tu­ras ame­ri­ca­nas de expre­sión cas­te­lla­na repre­sen­tan en una pers­pec­ti­va hispanófona.

Renun­cia­ría la cul­tu­ra en cas­te­llano a la lite­ra­tu­ra de Bene­det­ti, Neru­da o Gar­cía Már­quez? al arte de Kah­lo o Rive­ra? a la músi­ca de Mer­ce­des Sosa o Gar­del? al pen­sa­mien­to de Galeano, Bolí­var o Mar­tí? a los cines cubano, mexi­cano o argentino?

La res­pues­ta es tan evi­den­te que se pue­de hablar de un gran patri­mo­nio común en el ámbi­to de los paí­ses de expre­sión cas­te­lla­na, a pesar de las gran­des dife­ren­cias ideo­ló­gi­cas, polí­ti­cas, eco­nó­mi­cas e inclu­so físi­cas entre las dife­ren­tes reali­da­des ame­ri­ca­nas y euro­pea de habla castallana.

En el caso gale­go, la renun­cia efec­ti­va a nues­tra incor­po­ra­ción al no menos rico espa­cio inter­na­cio­nal rea­li­za­do en la len­gua común gale­go-por­tu­gue­sa es la mejor prue­ba de la lamen­ta­ble situa­ción que nues­tro pue­blo atra­vie­sa, ama­rra­do a Espa­ña, en manos de éli­tes aje­nas a la pro­pia con­di­ción gale­ga y, en ese sen­ti­do, cla­ra­men­te alienadas.

Solo así se expli­ca a gene­ra­li­za­da igno­ran­cia exis­ten­te en Gali­za sobre ese mun­do que, expre­sán­do­se en for­mas tan varia­das de gale­go, ha con­tri­bui­do y con­tri­bu­ye de mane­ra tan impor­tan­te a la rique­za del patri­mo­nio social y cul­tu­ral humano.

La lite­ra­tu­ra de Jor­ge Ama­do, Mia Couto y Sara­ma­go; la músi­ca de Chi­co Buar­que, Jobim y José Afon­so; y el arte de Tar­si­la do Ama­ral, Pau­la Rego y Oscar Nie­me­yer; el cine de João César Mon­tei­ro o Wal­ter Salles; el pen­sa­mien­to de Pau­lo Frei­re o del recien­te­men­te falle­ci­do Lean­dro Kon­der… Úni­ca­men­te para citar algu­nos ejem­plos sig­ni­fi­ca­ti­vos que, en muchos casos, son des­co­no­ci­dos o solo acce­di­dos en Gali­za a tra­vés de la corres­pon­dien­te media­ción espa­ño­la… inclu­so por par­te de las supues­tas éli­tes cul­tu­ra­les gale­gas, teme­ro­sas del «lejano y des­co­no­ci­do» mun­do lusófono.

Todas y todos ellos son patri­mo­nio poten­cial de nues­tra cul­tu­ra inter­na­cio­nal. Su rei­vin­di­ca­ción e incor­po­ra­ción a los pro­gra­mas edu­ca­ti­vos, pro­gra­ma­cio­nes mediá­ti­cas y cine­ma­to­grá­fi­cas, deba­tes aca­dé­mi­cos y cul­tu­ra de masas en gene­ral es tan urgen­te como la defen­sa del gale­go como vehícu­lo tota­li­za­dor de todos ellos.

Solo para dar un ejem­plo, el día siguien­te a la muer­te de su pro­ta­go­nis­ta, reco­mien­do y garan­ti­zo a cual­quier men­te inquie­ta y preo­cu­pa­da con los rum­bos de la izquier­da y de la huma­ni­dad, que podrá ser una gran des­cu­bri­mien­to acce­der a la obra de un gran­de pen­sa­dor bra­si­le­ño que nos dejó en el día 12 de este mis­mo mes: Lean­dro Konder.

Inte­cle­tual, nove­lis­ta, filó­so­fo de la pra­xis mar­xis­ta, polí­ti­ca­men­te com­pro­me­ti­do con la cau­sa de la libe­ra­ción del pue­blo tra­ba­ja­dor y de la huma­ni­dad de las cade­nas del capi­tal y de los valo­res bur­gue­ses. Pre­so, tor­tu­ra­do y exi­lia­do de la dic­ta­du­ra bra­si­le­ña, fue inter­na­cio­nal­men­te reco­no­ci­do como rele­van­te estu­dio­so y atua­li­za­dor del marxismo.

Un pen­sa­dor de pri­me­ra cate­go­ría, con una vas­ta obra en nues­tra len­gua y aún tan des­co­no­ci­do en Galiza.

En tiem­pos de cri­sis sis­te­má­ti­ca gene­ra­li­za­da, de liqui­da­ción pos­mo­der­na del pen­sa­mien­to con­tra-hege­mó­ni­co, es des­ta­ca­ble la vigen­cia de sus estu­dios bio­grá­fi­cos y filo­só­fi­cos sobre Marx, Wal­ter Ben­ja­min o Flo­ra Tris­tan, así como sobre arte y dia­léc­ti­ca mate­ria­lis­ta, con obras didác­ti­cas y de divul­ga­ción como “O que é a dia­lé­ti­ca” o “Em torno de Marx”.

Una amplia obra que per­ma­ne­ce­rá para la his­to­ria como muni­ción revo­lu­cio­na­ria des­pués de la muer­te del autor, mar­xis­ta con­ven­ci­do e incon­for­mis­ta has­ta el últi­mo de sus 78 años de vida.

Artikulua gustoko al duzu? / ¿Te ha gustado este artículo?

Twitter
Facebook
Telegram

Deja una respuesta

Tu dirección de correo electrónico no será publicada. Los campos obligatorios están marcados con *