Gaur­koa ez da lehen armagabetzea

1982ko otsai­lean Mia­rritzen egi­ni­ko bile­ra batean borro­ka arma­tua­re­kin jarraitzea­ren ingu­ru­ko ezta­bai­dan zati­tu egin zen ETA (pm) era­kun­de arma­tua. Gehie­nek (%73) jarraitzea­ren alde egin bazu­ten ere, zaz­pi­ga­rre­ne­koak ize­na har­tu­ko zuen sek­to­reak borro­ka arma­tua ber­tan behe­ra utzi zuen. 1982ko udaz­ke­nean ETA Poli­ti­ko Mili­ta­rre­ko VII. Asan­bla­dak bere diso­lu­zioa­ren berri eman zuen Mia­rritzen, pren­tsa­ren aitzi­nean eta aur­pe­gia esta­li gabe. Horie­ta­ko askok Eus­ka­di­ko Ezke­rran amai­tu zuten.

Egia da ez zute­la arma­rik entre­ga­tu; bai­na zen­bait hila­be­te lehe­na­go poli­ziak poli­mi­lien artse­nal nagu­sia atze­man zuen Eran­dio­tik hur­bil, bost tona­koa, era­kun­de hark zeu­kan arma­te­gia­ren zati zinez esan­gu­ratsua. Bi hipo­te­si dau­de gaia­ren ingu­ruanBi hipo­te­si dau­de gaia­ren ingu­ruan: bat, poli­ziak bere lana oso ondo egin eta artse­na­la topa­tu zuen; bi, ezta­bai­da poli­ti­koa beren alde posi­zio­na­tu nahi zute­nek bil­te­gia­ren koka­pe­na­ren berri eman zie­ten poliziei.

1937ko abuz­tua­ren 24an Gurie­zon, San­to­ña­tik ger­tu, Euz­ko Alder­di Jel­tza­le­ko eta Cor­po Trup­pe Volon­ta­rie­ko ita­liar faxis­ten buru­za­giek hitzar­men bat sina­tu zuten.

Bil­bo gal­du eta Kan­ta­bria­ra pasa ondo­ren guda­ri askok ez zuten Eus­ka­di­tik kan­po borro­kan jarrai­tu nahi. Dena den, Biz­kaia­ren aur­ka­ko era­soal­di betean, EAJ­ko buruek ego­kitzat jo zuten Ita­lia­ko diplo­ma­ti­koen bitar­tez bake-erren­di­zioa­ren bidea azter­tzea. Bil­bo ero­ri baino lehen hasi ziren har­tu-ema­nak, eta elka­rriz­ke­ta haie­tan paper garran­tzitsua joka­tu zuen Ajuriagerrak.

Elka­rriz­ke­ten ondo­rioz hona­ko hitzar­me­ne­ta­ra iritsi ziren: eus­ko guda­riek ez zuten erre­sis­ten­tzia­rik egi­nen eta Ita­lia­ko legio­na­rioei San­to­ña-Lare­do eskual­deaz jabetzen utzi­ko zie­ten. Ita­lia­ko ordez­ka­ri mili­ta­rrek erren­di­tu­ri­ko sol­da­du guz­tien bizitzaz ardu­ra­tu­ko ziren, gerra­ko egin­behar guz­tie­ta­tik lan­da laga, eta agin­ta­riak erbes­te­ra joa­te­ko bai­me­na iza­nen zute­la hitzar­tu zuten. Guda­riek, nos­ki, gai­nean zera­matza­ten armak entre­ga­tu behar­ko zituz­ten.

Gau­zak ez ziren nahi beza­la ate­ra ordea. Guda­riak eta agin­ta­riak erbes­te­ratze­ko asmoz Eus­ko Jaur­la­ritzak alo­ka­tu zituen 14 bar­kue­ta­tik bi baino ez iritsi ziren por­tu­ra. Dagoe­ne­ko des­ar­ma­tu­rik zeu­den guda­rien bar­ku­ratzea era­goz­te­ko, ita­lia­rrek arti­lle­ria­ren bate­riak itsa­son­tzien aurrean jarri zituz­ten, eta San­to­ña­ko kaie­tan zeu­de­nak kon­tu­ratzen hasi ziren hitzar­me­na betetzea zai­la iza­nen zela. Erren­di­tu­ta­ko sol­da­duak babes­te­ko hitza ordu gutxi­ko kon­tua izan zen, eta babes hori El Due­so­ko espetxean eta Lare­do­ko kon­tzen­tra­zio zelaian eman ziren; bai­na oke­rre­na hel­tzear zegoen. Ita­liar sol­da­duen men­pe zeu­den espa­rru horie­tan zain­da­rien txan­da­katzea egin zen, eta espai­niar faxis­tak sartu.

Gau­zak ez ziren nahi beza­la ate­ra ordea

*Gaur egun bi eus­kal pre­so poli­ti­ko dau­de orain­dik ere espetxe horre­tan: Ima­nol Vicen­te eta Rafa Diez.

Zor­notza­ko itu­na Hiru­ga­rren Gerra Kar­lis­ta­ri amaie­ra ema­te­ko asmoz Zor­notzan 1872ko maiatza­ren 24an sina­tu zen hitzar­me­na izan zen, kar­lis­tek Oro­kie­ta­ko gudua gal­du ondoren.Liberalen par­te­tik, ordu­ra arte Espai­nia­ko gober­nua­ren pre­si­den­te zen Fran­cis­co Serrano jene­ra­lak sina­tu zuen; kar­lis­ten alde­tik Biz­kai­ko Foru Aldun­dia­ren ordez­ka­ri ziren Faus­to Urki­zu eta Juan E. Orue izan ziren sinatzai­leak, beren ize­nean eta Anto­nio Argin­zo­niz jau­na­ren ize­nean. Serra­nok amnis­tia ema­te­ko kon­pro­mi­soa har­tu zuen Eus­kal Herri­ko kar­lis­tek armak uzten bazituzten.

Sina­tu sina­tu zen, bai­na ez libe­ra­lek ez kar­lis­tek ez zuten onar­tu itun hau. Sinatzai­leak trai­do­retzat jo zituz­ten bi aldeek, eta gerrak jarrai­tu egin zuen 1876 arte.

Ber­ga­ra­ko besar­ka­da Esta­tu Nagu­si­ko buru­za­gia zen Maro­to jene­ra­lak eta Espar­te­ro jene­ral libe­ra­lak Ber­ga­ran sina­tu­ta­ko hitzar­me­na­ren aur­kez­pen sin­bo­li­koa da, 1839koabuztuaren 31n. Lehen Kar­lis­tal­dia 1833. urtean hasi zen. Gerra­tean zehar kar­lis­ten tal­dean bi mul­tzo ager­tu ziren: bate­tik gerrak gehie­gi iraun zue­la uste zute­nak; bes­te­tik amo­re­gaitze­koak. Rafael Maro­to (espai­nia­rra) jene­ra­la lehen tal­de­koa zen, eta bes­te iritzi bat zeu­ka­ten lagun asko fusi­la­tu ostean, bidea ire­ki zuen libe­ra­le­kin elka­rriz­ke­tak abiatzeko.

Hona­ko pun­tuak bar­ne­bil­tzen zituen hitzarmenak:

• 1. arti­ku­lua: Espar­te­rok gober­nua­ri gor­teek foruak onar edo alda zitza­ten gomen­datze­ko akor­dioa har­tu zuen.
• 2., 3., 4., 5. eta 6. arti­ku­luak: Kar­lis­ta arma­dan par­te har­tu zute­nen intsig­niak, lan­bi­deak eta gra­duak onar­tzen ziren. Kar­lis­tei arma­da libe­ra­lean sar­tze­ko auke­ra ema­ten zitzaien.
• 7. arti­ku­lua: Nafa­rroa­ko eta Ara­ba­ko arma­deei aurre­ko arti­ku­luak zabal­tze­ko auke­ra ema­ten zitzaien hitzar­tu­ta­koa onar­tzen bazuten.
• 8. arti­ku­lua: Kar­lis­ten armak, jan­tzi­te­giak eta bizi­gaiak Espar­te­ro­ren men­pe jar­tzen ziren.
• 9. arti­ku­lua: Gati­buei, hitzar­tu­ta­koa onar­tzen bazu­ten, aske geratze­ko auke­ra ema­ten zitzaien.
• 10. arti­ku­lua: Espar­te­rok gober­nua­ri –honek gor­teei eskatze­ko- alar­gu­nak eta ume­zur­tzak bere gai har zitzan eskatze­ko akor­dioa har­tzen zuen.

1841. urtean, hitzar­tu­ta­koa­ren aur­ka, Espar­te­rok (ordu­ra­ko Espai­nia­ko erre­geor­de), foruak deu­sez­tatze­ko eki­me­na egin zuen dekre­tu bidez. Hala ere, 1844an, Espar­te­ro­ren erre­geor­detza­ren amaie­ra­re­kin, foruak man­ten­du ziren.

Gure herria­ri gataz­ka gor­di­na eza­rri zaio, eta katra­mi­la­ren kora­pi­loak ez dira aska­tu oraino, ezta gutxia­go­rik ere. Eus­kal Herriak joe­ra bere­zi­tua man­ten­du du men­dee­tan, izan erre­su­ma, foru edo erre­pu­bli­ka baten xer­ka: bere burua gober­natze­ko desira irmoa.

Gaur­ko arma­ga­betzeak badi­tu zen­bait bere­zi­ta­sun: nabar­me­ne­na, eus­kal herri­ta­rrek eus­kal herri­ta­rrei entre­ga­tu diz­kie­la armak, etsaia­re­kin akor­dio­rik egin gabe, eta ira­kur­ke­ta poli­ti­ko baten ondo­rioz. Alde­ba­kar­ta­su­nez. Ber­ga­ra, Zor­notza, San­to­ña, Mia­rritze eta Baio­na­ren arte­ko ezber­din­ta­su­nak han­diak diren arren lotzen dituen hari­mu­tu­rra gar­bia da, ene idu­ri­ko: gerran jarraitzen dugu. Poli­se­ta­ko poli­ti­ko poli­tak nahi dute­na erran deza­te­la, diplo­ma­ti­ko diplo­do­kus diplo­ma­du­nak jarraitze­ko antzer­kia egi­ten, hitzak hits: gerran gau­de, kito. Parez-pare dauz­ka­gun bi esta­tuak aha­le­gi­nak eta bi egin dituz­te his­to­rian zehar gu des­ager­ta­raz­te­ko, eta horre­tan dirau­te. Herri hone­tan gehien­goak sor­tu eta horri aurre egi­tea tokatzen zai­gu, ez dago besterik.

Ziur naiz inork gutxik pen­tsa­tu­ko due­la, bai­na badaez­pa­da: arma­ga­betzea eta bakea ez dira sino­ni­mo. His­to­ria eta egu­ne­ro­ko­ta­su­na testigu.

Beñat Hach Emba­rek /​Zuzeu

8 de abril de 2017

Fuen­te: https://​borro​ka​ga​raia​.word​press​.com/​2​0​1​7​/​0​4​/​0​8​/​g​a​u​r​k​o​a​-​e​z​-​d​a​-​l​e​h​e​n​-​a​r​m​a​g​a​b​e​t​z​ea/